اهداف اتاق حسی و اتاق تاریک
اتاق حسی گزینه‌های مختلفی از موثرترین تجهیزات را برای هدف قرار دادن پنج عنصر موثر و کلیدی حسی ایجاد می‌کند.
انرژی بخشی: باعث می‌شود که کودکان از جای خود بلند شده و این طرف و آن طرف پرش کنند.
به عبارتی دیگر جسم و ذهن کودکان را درگیر خود می‌کنند.
نشستن فعالانه: چرا باید کودکان به هنگام نشستن ساکت و بی‌حرکت باشند در حالی که تاب خوردن و بالا و پایین پریدن آنها باعث تقویت هسته اصلی بدن شده و بر روی قدرت تمرکز آنها تاثیر مثبت دارد؟
تاب خوردن: تاب‌های موجود در اتاق تاریک حرکت ضروری وستیبولار را فراهم می‌کند.
تاب خوردن در حین این که یک جزء اصلی از درمان ادغام حسی و یک فعالیت سرگرم کننده و آرام بخش نیز به شمار می‌رود.
می‌تواند به کودکان در دستیابی به نقاط عطف رشد کمک کنند.
تعادل بخشی: ایجاد تعادل و هماهنگی متناسب با سن، به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهد تا با تمام قوا و موفقیت بیشتری در کلاس‌های درس شرکت کنند.
آرامش‌بخشی: تحریک چندین حس می‌تواند استرس و اضطراب را کاهش داده و باعث بهبود یادگیری و عملکرد فرد شود.
هدف از طراحی اتاق‌های حسی عبارتست از:
- ادغام حسی
- درک عمیق از خود و خود تحریکی
- ذکر و داشتن آگاهی در مورد تمام گفته شده
در درک هدف اصلی اتاق‌های حسی و چگونگی کمک کردن این اتاق‌ها به افراد بسیار مهم است.
ادغام حسی
ادغام حسی یک فرآیند درونی مغز و اعصاب است و به ادغام و تفسیر تحریک حسی ناشی از جانب محیط توسط مغز اشاره دارد.
در مقابل، اختلال یکپارچگی حسی نوعی اختلال عصبی است که در آن داده‌های دریافت شده از سیستم حسی به طور مناسب در مغز یکپارچه یا سازماندهی نمی‌شود.
ممکن است مشکلاتی با شدت مختلف در رشد، پردازش اطلاعات و رفتار فرد ایجاد کند.
اغلب به افرادی که دچار اختلال یکپارچگی حسی هستند “جستجوگر حسی” گفته می‌شود. این افراد که به عنوان جستجوگران حسی دسته‌‌بندی می‌شوند، افرادی هستند که ممکن است به اختلال پردازش حسی (SPD) مبتلا شده باشند. فرد مبتلا به اختلال پردازش حسی ممکن است در پردازش انواع اطلاعات دریافت شده از طریق سیستم حسی در قالب‌های مختلف مشکل داشته باشد. در نهایت حواس به عنوان سیگنال‌هایی در مسیرهای عصبی ما ظاهر می‌شوند که گاهی ممکن است این سیگنال‌ها متفاوت از افراد سالم تفسیر نشوند.
درک عمیق از خود
حس عمقی به نوعی مربوط به یکپارچگی حسی است که در آن فرد به واسطه تفسیر بازخوردهایی که از محیط اطراف خود می‌گیرد.
به درک درستی از حرکت و موقعیت اعضای بدن خود دست پیدا می‌کند.
بسیاری از افراد با نیازهای ویژه به طرز خاصی با بازخورد حس عمقی درگیر هستند زیرا بسیاری از آنها در پردازش و ادغام حسی مشکل دارند.
خود تحریکی
استیمینگ که به آن خود تحریکی نیز گفته می‌شود یکی از عوارض جانبی اختلال یکپارچگی حسی است.
خود تحریکی رفتارهایی مانند دست و پا زدن، پریدن، تکان خوردن و جویدن اشیاء اطراف شامل می‌شود.
این رفتارها ممکن است که تا حدودی کلامی، مکرر و تکراری باشند.
اغلب افراد به این دلیل دست به خود تحریکی می‌زنند چون که محیط پیرامون آنها تحریک حسی کافی برای آنها به دنبال ندارد.
اتاق‌های حسی به صورت متمرکز و کنترل شده، زمینه تحریک بیشتری برای فرد ایجاد می‌کنند.
چه کسانی می‌تواند از مزایای اتاق حسی یا یک محیط چندحسی بهره‌مند شود؟
بصورت خلاصه می‌توان گفت که همه افراد جامعه می‌توانند از مزایای این تکنیک بهره‌ببرند.
در حالی که معمولا این نوع محیط ها بیشتر مختص کودکان است اما افراد در هر سنی و با هر نوع توانایی‌که دارند می‌توانند از مزایای فضایی امنی که خودشان آن را تنظیم‌کرده بهره‌مند شوند. تمرکز دوباره خود را در آنجا به دست آورند.
قبلا اتاق‌های حسی تنها منازل، کلینیک‌ها و مدارس وجود داشت اما امروزه می‌توان آنها را در خانه‌های سالمندان، کارگاه‌ها و اماکن عمومی مانند باغ وحش و موزه‌ها نیز یافت.
چه کسانی باید از اتاق تاریک استفاده کنند؟
همه افراد از سنین کودک نو پا گرفته تا بزرگسالان شامل موارد زیر:
افراد سالخورده مبتلا به زوال عقل
کودکانی که در زمینه یادگیری مشکلاتی دارند
افرادمبتلا به اوتیسم
کودکانی که دارای رفتار چالش برانگیز هستند.
مبتلایان به آسیب‌های مغزی
بیماران روانی
افراد دارای ناتوانی جسمی یا ذهنی
کسانی که تحت کاردرمانی هستند
مبتلایان به اختلالات پردازش حسی (SPD)
تکنیک‌های اتاق حسی
دلایلی که ممکن است باعث شود یک فردی از مزایای اتاق حسی بهره‌مند شود.
درنهایت به نیازهای حسی وی برمی‌گردد.
سه موردی که در بخش قبلی به آنها اشاره کردیم، یکپارچگی یا ادغام حسی، حس پروپریوسپشن (حس عمقی خودآگاهی) و خود تحریکی از جمله مزایای برجسته اتاق حسی به شمار می‌روند.
جستجوگران حسی می‌توانند بازخوردهای لمسی دریافت کنند.
این بازخوردها علاوه بر این که باعث تحریک حواس آنها می‌شود داده‌های ورودی برای حس عمقی خودآگاهی را در اختیار فرد قرار می‌دهد.
به عنوان مثال، یک تاب مخصوص می‌تواند هر سه کمبود ذکر شده را در فرد جبران کند.
برای کمک به آرامش حواس، محیط های چند حسی می‌توانند به تمرکز فردی که غالبا حواس‌پرت است کمک کنند.
مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهد که درگیر کردن بصری و جسمانی فردی که به راحتی دچار حواس پرتی می‌شود.
به مرور زمان باعث افزایش دامنه و طول دوره توجه وی می‌شود.
برخی از اشیاء موجود در یک محیط چند حسی یا اتاق حسی همان چیزهایی هستند که فرد برای رشد و توسعه حرکات ظریف خود به آن نیاز دارد.
به عنوان مثال، کودکان دارای مهارت حرکتی ضعیف می‌توانند با بازی در یک استخر توپ، پرتاب کردن توپ، بازی در یک جعبه شنی حسی یا شرکت در کار‌های پنل دیواری، مهارت‌های خود را تقویت کنند.
اتاق‌های حسی باعث می‌شوند تا کودک برای مدتی هم که شده از هیاهوی زندگی واقعی دور شده و به مهم‌ترین کار خود یعنی بازی کردن بپردازد.
در عین حال مزایای برخی از نینجا تراپی را نیز برای وی به دنبال دارد.
تجهیزات اتاق حسی و اتاق تاریک
برنامه‌ریزی یک محیط چند حسی با نیازهای حسی فرد آغاز می‌شود. انتخاب نوع کیت‌ها و تجهیزات اتاق حسی می‌تواند یک نقطه شروع مناسب برای طراحی این فضا باشد.
اما در عالم واقعیت هیچ چیزی وجود ندارد که مناسب همه افراد باشد.
یک متخصص کاردرمانی که یک صفحه حسی در اختیار شما می‌گذارد می‌تواند در تعیین سودمند‌ترین و بهترین وسایل به شما کمک کند.
فضا نیز یکی از مولفه‌هایی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. محیط های چند حسی اغلب با توجه به میزان اختصاص فضای به آنها تعریف می‌شوند.
البته این بدان معنی نیست که در اختیار داشتن کل فضای یک اتاق بهتر از تنها یک گوشه آن است.
در حین برنامه‌ریزی باید به این نکته توجه کنید که فضاهای کوچکتر کمی به تخیل و دوراندیشی بیشتری نیاز دارند.
آرامش و آسودگی خاطر برای یک اتاق حسی ضروری هستند لذا بهتر است که اتاقی را انتخاب کنید که دور از سر و صدا باشد.
همچنین دسترسی به اتاق و انتخاب فضایی که دارای پریزهای کافی برای استفاده از تجهیزات حسی است بسیار حائز اهمیت است.
این اتاق‌ها علاوه بر فراهم کردن سرگرمی و آرامش، باعث تحریک حسی، تقویت یادگیری و بازی، بهبود تعادل و مواردی از این قبیل می‌شوند.
با توجه به تمام موارد ذکر شده، در زیر فهرستی از پرطرفدارترین تجهیزات موجود در اتاق‌های حسی ارائه شده است.
نورپردازی فیبر نوری
یکی از جذاب‌ترین و با دوام‌ترین موارد برای اتاق حسی یا فضای چند حسی شامل وسایلی می‌شود که جزء دسته‌بندی‌های فیبروپتیک است.
از یک آبشار فیبروپتیک گرفته تا یک کیسه لوبیای حسی دارای اسپری چراغ‌های فیبر نوری همگی می‌توانند برخی از نیازهای حسی کودکان و کاربران را برآورده کنند.
پنل‌های ال ای دی
رقص نور با پنل‌های نوری LED می‌توانند رنگ‌های آرامش‌بخش و مختلفی در سطح اتاق جلوه دهد.
اثر تغییر آرام و آهسته پنل می‌تواند به صورت بصری فرد را تحریک کند و همچنین باعث آرامش کلی وی شود.
جبعه شنی حسی
جعبه شنی حسی یک وسیله لمسی است که حس لامسه فرد را درگیر می‌کند.
گلوله‌های ماسه‌ای کوچک طوری طراحی شده‌اند که منظور بازخوردهای حس عمقی خودآگاهی به همراه داشته باشد.
ومثل شن ساده به پوست فرد نچسبند.
بدیهی است که خود جعبه شن بازی به آرامی بین طیف کاملی از رنگ‌های رنگین کمان تغییر رنگ می‌دهد.
استخر توپ
مگر می‌شود که در یک اتاق پر از توپ بود و لذت نبرد؟ کودکان در هر سنی که باشند از ورود به چنین فضایی به وجد آمده و به داخل آن می‌پرند.
استخر‌های توپ یک راه ایمن، نرم و سرگرم کننده برای اطمینان از این هستند که بچه‌ها ادغام حسی و بازخورد حس عمقی از بدن خود را که ممکن است به آنها نیاز داشته باشند را بدست می‌آورند.
در عین حال مهارت‌های هماهنگی دست و چشم و مهارت‌های حرکتی ظریف را نیز تقویت می‌کنند.
کرش پد
چیزهای زیادی در این دنیا وجود دارد که اجازه ندارید روی آنها بالا و پایین بپرید.
اما کرش پد (تشک پد دار) جزء این دسته از چیزها محسوب نمی‌شود.
هرکسی می‌تواند خود را درون یک تشک فوی و نرم بیندازد بدون این که مشکلی برایش پیش بیاید.
بالا و پایین پریدن به یک روش ایمن می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا با تعامل مستقیم با محیط پیرامون خود، حس خودآگاهی خود را بهبود ببخشند.
پروژکتور دیواری
پروژکتور امکان تغییر رنگ و تصاویر را با روشی آرام فراهم می‌کند.
یکی دیگر از ابزارهای عالی برای کمک به قوه تمرکز کودکان است.
رنگ آن ثابت و در عین حال متغییر است، به شکلی که هم غافلگیر کننده و گاهی هم قابل پیش بینی باشد.
پروژکتوری دیواری نورهای آرامش بخشی را در فضا ساطع می‌کند.
بابل تیوب
بابل تیوب‌ها یکی از جالب‌ترین و ساده‌ترین اسباب بازی‌های یک اتاق حسی به شمار می‌روند.
بابل تیوب‌ها حواس شنوایی و بینایی فرد را درگیر خود می‌کنند.
تاب
نمی‌توان از قید تاب بازی گذشت حتی اگر این تاب خوردن در آغوش یک فرد باشد، یک سکوی کلینیکی باشد.
یا یک تور تاب بازی. تاب بازی راه بسیار خوبی برای ترغیب بازخورد حس عمقی، بازخورد ویستیبولار و عادی‌سازی حرکت مرکزگرا است.
پنل‌های فعالیت دیواری
ابزارهای حرکات ظریف هرگز ظاهر خوبی ندارند.
پنل‌های دیواری برای انجام فعالیت یک راه بسیار خوبی برای کمک به افرادی است که برای تقویت چابکی و زبردستی خود به شیوه‌ای سرگرم کننده به مهارت‌های حرکتی ظریف نیاز دارند.
